پلتفرم های بلاکچین
1. مقدمه بسیاری از کارشناسان بر این باورند که فناوری بلاکچین موجب ایجاد تحولی همانند انقلاب اینترنت خواهد شد. به همین دلیل توسعه‌دهندگان بسیاری در سراسر دنیا به فکر طراحی و اجرای انواع برنامه‌های کاربردی بر بستر این فناوری هستند. همچنین پلتفرمهای بلاکچین متعددی در چند سال اخیر ارائه شده‌اند. تفاوت‌های ساختاری و فنی موجود میان این پلتفرمها، گاهی موجب سردرگمی توسعه‌دهندگان میشود. در ادامه ابتدا تأثیر این فناوری بر صنایع مختلف نمایش داده شده، عناصر یک پلتفرم بلاکچینی موفق ذکر گردیده است. سپس مدل مفهومی پلتفرم بلاکچین که تجمیع شده مطالعات صورت گرفته و بررسی پلتفرم های مختلف است، ارائه شده و در نهایت پس از معرفی پلتفرم های بلاکچینی مطرح و مقایسه آن‌ها بر اساس شاخص‌های متفاوت، نیازمندی های پلتفرم های بلاکچینی در سطح ملی بیان شده است.
2. تاثیر بلاکچین بر صنایع مختلف
بر اساس تحقیقات صورت پذیرفته، اهمیت استراتژیک بلاکچین در صنایع مهم تبیین شده است. لذا بررسی میزان تأثیر و امکان‌سنجی صنایع مختلف برای درک بهتر ارزش استراتژیک بلاکچین و چگونگی بهره‌گیری از آن الزامی است. بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل مک کینزی[1] در صنایع مختلف، سه دیدگاه اصلی در خصوص ارزش استراتژیک بلاکچین ایجاد شده است:
1. این فناوری برای ایجاد ارزش نیازمند واسطه‌گر نیست. در واقع واقعیتی است که موجب مشوق سازی جهت انجام برنامه‌های تجاری مجاز میشود. 2. این فناوری عمدتاً و به‌طور کوتاه‌مدت، قبل از ایجاد مدل‌های تجاری در کاهش هزینه‌ها تحول ایجاد خواهد کرد. 3. این فناوری در طی 3 تا 5 سال آینده، به دلیل وجود مسئله رقابت در ایجاد استانداردهای مشترک، از میزان امکان‌سنجی کمی برخوردار است.
فرصت‌هایی که این فناوری در صنایع مختلف ایجاد نموده، به تفکیک بر اساس شاخص‌های میزان تأثیر (Impact) و امکان‌سنجی (Feasibility) در نمودار 1 نمایش داده شده است. به طور مثال از جنبه میزان تأثیر این فناوری، می‌توان به تأثیرپذیری زیاد بخش عمومی (Public sector) اشاره کرد. همچنین از جنبه امکان‌سنجی، خدمات مالی بیشترین میزان را داراست. در صنعت خرده‌فروشی نیز، از لحاظ میزان تأثیر و امکان‌سنجی، حد میانه‌روی و تعادل مشاهده شده است.
شکل 1: میزان تأثیر و امکان‌پذیری فناوری بلاکچین بر صنایع مختلف
3. عناصر یک پلتفرم بلاکچینی موفق
از جمله عوامل تأثیرگذار بر موفقیت یک پلتفرم بلاکچینی، می‌توان به محرمانگی، شفافیت، کاهش هزینه‌های عملیاتی و کاهش هزینه تراکنشها اشاره کرد. از لحاظ محرمانگی، این فناوری باید دارای قابلیتهایی همچون دفاتر کل جداگانه[2]، ایجاد تراکنش‌های محرمانه و قابلیت Zero-knowledge validatio باشد.
شفافیت، عامل مهم دیگری است که فناوری بلاکچین از آن برخوردار است و مانع بسیاری از سوءاستفاده‌ها میشود. بلاکچین، ترکیبی از حریم خصوصی و مسئولیت‌پذیری است و این ویژگی خاص، این فناوری را امن کرده و مزیتی خوب برای کاربران و تهدیدی جدی برای مجرمان سایبری است. پلتفرمهای بلاکچینی موفق باید موجب کاهش هزینه‌های عملیاتی با کمک کاهش مداخلات دستی، پیوستگی در بازرسی[3] و تقسیم هزینه شوند و همچنین هزینه‌های مربوط به تراکنشها را نیز کاهش دهند.
4. مدل مفهومی پلتفرم بلاکچین
بر اساس مطالعات صورت گرفته و بررسی پلتفرمهای مختلف، نهایتاً مدل مفهومی تجمیعی مطابق شکل زیر برای پلتفرمهای بلاکچین طراحی گردید که به سه سطح پلتفرم پایه (زیرساختی)، لایه میانی (واسط) و راه حلها (پلتفرمها /سرویسها) تقسیم بندی می شود.
شکل 2: مدل مفهومی پلتفرم بلاکچین
1.4. پلتفرم پایه (زیرساختی)
این مدل، در لایه اول علاوه بر سرویس ابری [4] (که نقش میزبان را برای لایه های بالاتر بازی می کند)، دارای اجزاء دیگری مانند دفتر کل، شبکه اجماع[5] و ... است که در ادامه هر یک از آن‌ها تشریح شده است:
- دفتر کل: از جنس پایگاه داده و شامل تراکنش، بلوک، زنجیره و هش های ایجاد شده است.
- شبکه اجماع: مسئولیت مدیریت مکانیزمها و یکپارچگی دفتر کل تکرار شده[6] در شبکه اجماع را به عهده دارد.
- رخداد [7]: ایجادکننده اعلانهای مربوط به عملیات مشخصی در سیستم، مانند ایجاد بلوک جدید و اعلانهای مربوط به قرارداد هوشمند (توزیع رخدادها را شامل نمی شود) است.
- یکپارچگی سیستم[8]: مسئول یکپارچگی داخلی و ارتباطات چندجانبه خارجی سیستم را به عهده دارد (جزئی از سیستم بلاکچین نیست اما از آن استفاده می کند)
- اوراکلز [9]: مسئولیت فیدکردن اطلاعات خارج از بلاکچین به داخل سیستم را به صورت امن و قابل اعتماد بر عهده دارد و به دو صورت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری وجود دارد.
- موتور قرارداد هوشمند: تراکنش های شبکه کسب و کار را به صورت کد کامپیوتری تجمیع کرده و منجر به دریافت یا ثبت تراکنش در پلتفرم بلاکچین می شود.
- عضویت [10]: مدیریت هویت و گواهیهای تراکنشها
- مدیریت سیستم[11]: مسئولیت ایجاد، تغییر و نظارت بر اجزاء پلتفرم بلاکچین را به عهده دارد.
- موتور اعتباری[12]: مدیریت اعتبارات کاربر به صورت امن
- رمزنگاری [13]: مدیریت رمز ارز و موضوعات مرتبط همچون ICO [14]
2.4. لایه میانی (واسط) لایه دوم نیز دارای اجزایی مانند درگاه سرویس[15]، موتور قوانین[16] و ... است که در ادامه تشریح شده است:
- درگاه سرویس: مدیریت خدمات مربوط به توزیع دفاتر کل و ارتباطات نظیر به نظیر یا سایر ارتباطات را بر عهده دارد.
- موتور قوانین: موتور مدیریت قوانین و قواعد کسب و کاری سیستم (قواعد پذیرش یا رد تراکنش ها).
- یادگیری ماشین و هوش تجاری[17]: خدمات یادگیری ماشینی و هوشمندی کسب وکار.
- مدیریت رخداد و تراکنش[18]: مدیریت تراکنشها و رخدادهای سیستم.
- مدیریت کنترل دسترسی[19]: مدیریت سطح دسترسی کارکردها، تراکنشها، بلوک‌ها، گزارش‌ها یا اجزاء سیستم.
- سرویس های رمزنگاری[20]: خدمات رمز ارز همانند انتقال ارز، افزایش موجودی، انواع پرداخت.
- سرویس های اعتباری[21]: خدمات کیف پول مانند امنیت بیشتر، پرداختهای تکرار شونده، نگهداری چند نوع رمز ارز.
- قرارداد هوشمند: خدمات قراردادهای هوشمند پیشرفته تر نسبت به موتور اصلی، شامل رویه های خودکار ذخیره شده[22] و trigger هایی که به صورت چند جانبه تأثیر می گذارند.
- اوراکلز پیشرفته: خدمات اوراکلز پیشرفته (توسعه پروتکل های SNMP).
3.4. لایه راه حلها (پلتفرم ها/ سرویس ها) لایه سوم نیز دارای اجزایی است که نشان از ارائه سرویس بلاکچینی در حوزه های مختلفی مانند تولید، بهداشت و سلامت، مالی و پرداخت، خرده فروشی، زنجیره تأمین، اینترنت اشیاء، انرژی، رسانه و حمل و نقل است.
5. پلتفرم های مطرح بلاکچینی
- اتریوم[23]: یک پلتفرم بلاکچینی است که به کاربران این امکان می دهد را تا از برنامه های غیرمتمرکزی که بر بلاکچین اجرا می شود استفاده کنند. اتریوم، پروژه‌ای متن باز[24] است که توسط تعدادی از کاربران در سراسر دنیا ایجاد شده است. پروتکل اتریوم برخلاف پروتکل بیت کوین بسیار منعطف و قابل ویرایش است.
- هایپرلجر[25]: پروژه‌ای متن باز است که هدف از آن ایجاد زمینه‌ای برای پیشرفت فناوری‌های مرتبط با صنایع مختلف بر بستر بلاکچین است. این پروژه چندملیتی و حاصل همکاری شرکت‌های بزرگی در حوزه امور مالی، بانک‌داری، اینترنت اشیاء، زنجیره تأمین، تولید و نیز فناوری است. پروژه هایی توسط شرکت‌های عضو هایپرلجر تعریف شده است. ساوتوث[26]، یکی از اصلی‌ترین پروژه‌های مبتنی بر هایپرلجر است که توسط اینتل اجرایی شده و از مجموعه ماژولار بلاکچینی پشتیبانی می کند.
- آرتری کوردا[27]: این پلتفرم توسط کنسرسیوم بانکی R3 برای ایجاد ارتباط بین بانک‌های عضو این گروه ساخته شده است. در این پلتفرم، برخلاف بلاکچین های متعارف، هر نود تنها تراکنش‌هایی را می بیند که در آن سهیم است و به این ترتیب پردازش میلیون‌ها تراکنش در ثانیه ممکن می شود. اما این سیستم به وجود واسطه هایی وابسته است که با ماهیت بدون واسطه بلاکچین ها در تضاد هستند.
- ریپل[28]: یک پروتکل منبع باز است که به منظور انجام معاملات سریع و ارزان طراحی شده است. این پلتفرم علاوه بر رمزارز خود (Ripple)، به همه افراد این امکان را می دهد تا از طریق شبکه Ripple Net رمزارز خود را بسازند.
- کوروم[29]: پلتفرمی برای ارائه ابزارهای مالی است که توسط جی پی مورگان چیس به همراه بانک ملی کانادا و دیگر شرکت‌های بزرگ، در حال آزمایش است. درواقع هدف این بانک‌ها از انجام چنین کاری ایجاد و ساده کردن مبادلات تجاری، پرداخت، پرداختهای نرخ بهره و دیگر فرایندها بوده است.
6. مقایسه پلتفرم های مطرح
با وجود تعداد زیادی از پلتفرمهای بلاکچین، معیارهای اصلی در مقایسه 5 پلتفرم موفق بلاکچینی در ادامه معرفی شده و نتایج حاصله در جدول[30] زیر بر اساس معیارهایی همچون بخش صنعتی مورد تمرکز، مالکیت، نوع دفترکل، رمزارز، میزان بکارگیری توسط ارائه دهندگان خدمات بلاکچین[31]، میزان استفاده در صنایع مختلف[32]، ارزش سرمایه رمز ارز، الگوریتم اجماع و بهره گیری از قراردادهای هوشمند، مورد مقایسه قرار گرفته اند.
جدول 1: مقایسه پلتفرمهای مختلف بر اساس معیارهای مشخص
7. نیاز به پلتفرم بلاکچینی بومی در سطح ملی
بکارگیری فناوری زنجیره بلوکی در کشور، ضرورت و نیازی است که برای صنایع مختلف تهدیداتی را به همراه دارد و حتی در برخی حوزه ها از بعد نظام کسب‌وکار و مالیات، این فناوری باعث می شود تا اقتصاد کشور از حوزه حاکمیت ملی خارج شده و در حوزه حاکمیت مالکان پلتفرمهای بزرگ قرار گیرد، لذا شکل گیری پلتفرمهای بومی در کشور ضروری است و با شکل گیری پلتفرمهای موفق در دنیا، شاهد شکل گیری بازارهای بزرگ جهانی و تضعیف حاکمیت ملی خواهیم بود. ایجاد پلتفرمهای بلاکچینی در سطح ملی را نیز می توان از دو منظر کارکردی و غیرکارکردی مورد توجه قرار داد. از بعد کارکردی، پوشش نیازمندی های لازم برای ایجاد سیستم های عمومی و خصوصی الزامی است و از بعد غیرکارکردی، امنیت و تعامل پذیری با سایر سیستم‌ها (بلاکچینی و غیر بلاکچینی) نیز حائز اهمیت است. پی نوشت: [1] McKinsey’s Analysis [2] دفاتر کل جداگانه، پایگاه داده ای است که بر اساس سازوکار و معماری داده توسط مشارکت کنندگان به صورت جدا نگهداری و به‌روزرسانی میشود. [3] Audit Trail [4] Cloud services [5] Consensus Network [6] Replicated [7] Event [8] System Integration [9] Oracles [10] Membership [11] System management [12] Wallet Engine [13] Cryptocurrency [14] Initial Coin Offering [15] Gateway Service [16] Rule Engine [17] Machine learning & Bl [18] Transaction & Event management [19] Access control management [20] Crypto Services [21] Wallet Services [22] Stored Precedes [23] Ethereum [24] Open source [25] Hyperledger [26] Sawtooth [27] R3 Corda [28] Ripple [29] Quorum [30] HFS (Horses for Sources) research [31] بر اساس پاسخ دریافت شده از 15 ارائه دهنده خدمات بلاکچین مطرح. [32] براساس پاسخ های ارائه شده توسط شرکت ها در صنایع مختلف که از فناوری بلاکچین استفاده می نمایند.
